Ochrona przyrody, to pojemne pojęcie. Można by znaleźć jakąś suchą definicję, ale tak „na chłopski rozum", to wszystkie działania człowieka prowadzące do zachowania, podtrzymania i trwania chronionego obiektu przyrodniczego, co stanowi dzisiaj coraz większe wyzwanie. Podstawowym aktem prawnym regulującym ochronę przyrody w Polsce jest Ustawa o ochronie przyrody. W niej zdefiniowane są formy ochrony – stopniowane kolejno:

-ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów - Ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i zachowanie właściwego stanu ochrony dziko występujących w Polsce i Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną (na podstawie przepisów umów międzynarodowych, których Polska jest stroną) gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi. Celem tej ochrony jest także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Zadania polegające na ochronie ostoi i stanowisk roślin lub grzybów objętych ochroną gatunkową albo ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być realizowane przez stworzenie stref ochrony

-zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - To fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Tymi formami przyrody obejmowane są zarówno obszary niewielkie (np. pozostałości parków i założeń przypałacowych), jak i rozległe tereny zróżnicowane pod względem krajobrazowym i przyrodniczym (np. fragmenty dolin rzecznych). Te formy ochrony przyrody znajdują się w kompetencji samorządu gminnego.

-użytki ekologiczne - To zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Wśród nich są: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

-stanowiska dokumentacyjne - są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych. To także jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mogą być także miejsca występowania kopalnych szczątków roślin lub zwierząt.

-pomniki przyrody - pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów. Są to na przykład okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu. Pomniki przyrody powoływane są w drodze uchwały rady gminy.

-obszary Natura 2000 - najmłodsza z form ochrony przyrody wprowadzona w 2004 r. w Polsce jako jeden z obowiązków związanych z przystąpieniem do Unii Europejskiej. Obszary te powstają we wszystkich państwach członkowskich tworząc Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000. Celem jest objęcie ochroną około 200 najcenniejszych i zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz ponad tysiąca rzadkich i zagrożonych gatunków. Unikalność tej formy ochrony przyrody polega na tym, że kraje członkowskie tworzą sieć na podstawie jednakowych założeń określonych w prawie oraz wytycznych Unii Europejskiej, zarządzają nią przy zastosowaniu podobnych instrumentów, wspólnie troszczą się o odpowiednie środki finansowe i jej promocję.

-obszary chronionego krajobrazu - obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach oraz wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Obszary chronionego krajobrazu, w przeciwieństwie do parków krajobrazowych, nie posiadają własnego zarządu, ani planu ochrony określającego zakres działań. Obszary te obejmują w przeważającej części tereny użytkowane gospodarczo, przy uwzględnieniu zakazów określonych w akcie ustanawiającym. Stanowią jednocześnie ważne obszary migracji organizmów żywych (w szczególności zwierząt). Podobnie jak parki krajobrazowe powoływane są w drodze uchwały sejmiku województwa.

-parki krajobrazowe - obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe. Powoływane są w drodze uchwały sejmiku województwa, który przyjmuje również plan ochrony dla parku krajobrazowego. Oprócz ochrony wartości przyrodniczych, głównymi celami funkcjonowania parków krajobrazowych jest zachowanie tradycyjnego krajobrazu oraz udostępnienie społeczeństwu obszaru parku w celach rekreacyjnych, zgodnie z obowiązującymi zasadami. Ważną rolą zarządów parków krajobrazowych jest prowadzenie działań w zakresie edukacji przyrodniczej i krajobrazowej. W parku krajobrazowym jest prowadzona działalność zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju

-rezerwaty przyrody - obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje, a także siedliska roślin, zwierząt i grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Wspólnie z parkami narodowymi, rezerwaty przyrody to najważniejsze obszarowe formy ochrony przyrody. Pełnią bardzo istotną funkcję ochronną dla siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, ale również dla przyrody nieożywionej oraz walorów krajobrazowych.

-parki narodowe- obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha. Celem tworzenia parków narodowych jest nie tylko zachowanie różnorodności biologicznej, przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych na obszarze objętym ich granicami, ale także odtworzenie zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów

   Oprócz najwyższej formy ochrony – parku narodowego, wszystkie pozostałe występują na terenie Lasów Państwowych, co wiąże się z odpowiedzialnością za nie.

Skalę występowania form ochrony przyrody w Lasach Państwowych w porównaniu do całej Polski oddaje poniższe zestawienie

Formy ochrony przyrody w PGL LP w porównaniu z Polską (GUS 2015) – liczba obiektów

Źródło: Wydział Ochrony Przyrody -  Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych

Ochronę przyrody prowadzi się w sposób bierny – całkowity brak ingerencji w środowisko przyrodnicze obiektu , zabezpieczenie obiektu przed wpływem czynników zewnętrznych m.in. przez tworzenie stref ochronnych przy rezerwatach lub innych obiektach, np. siedliskach ptaków chronionych. Z kolei aktywna ochrona przyrody, to działania mające na celu odtworzenie występowania obiektu lub stworzenie/przywrócenie optymalnych warunków egzystencji np.:

-introdukcja/ reintrodukcja gatunku

-przesiedlenie gatunku

-zasilanie populacji gatunku

-tworzenie i utrzymanie siedliska gatunku

-pielęgnacja  pomników przyrody

-stosowanie zabiegów pielęgnacyjnych na obszarach chronionych

Jak to wygląda w naszym nadleśnictwie? Na terenie naszego nadleśnictwa występują:

- rezerwaty przyrody – Mętne ( leśnictwo Ostrowy) i Kręgi Kamienne (leśnictwo Odry)

- użytki ekologiczne – na terenie wszystkich leśnictw, jest ich 18, łączna powierzchnia to 61,89 ha

- parki krajobrazowe – zaborski i tucholski

- obszary chronionego krajobrazu – północny i chojnicko-tucholski

- pomniki przyrody – obecnie 28 sztuk głównie na terenie leśnictw Malachin, Juńcza oraz Płecno

- ochrona gatunkowa roślin i zwierząt – ewidencje gatunków prowadzone są na bieżąco w leśnictwach i aktualizowane co roku lub w przypadku wystąpienia nowego gatunku chronionego

   Zabiegi aktywnej ochrony, to głównie wykaszanie użytków ekologicznych, lustracja pozycji przed zabiegami w celu zabezpieczenia stanowisk roślin chronionych przed zniszczeniem, lustracja drzewostanów pod kątem występowania gniazd ptaków, stosowanie metod pracy ograniczających zniszczenia – odpowiednia zrywka drewna, wyznaczanie i oznaczanie drzew dziuplastych, mogących stanowić siedlisko ptaków,  bieżąca obserwacja pozostałych form ochrony: bierne formy – przestrzeganie nieingerencji gospodarczej w strefach ochronnych.

Jak chronić przyrodę na co dzień? Korzystajcie z dobrodziejstw przyrody z rozsądkiem, po co zrywać kwiatek, który zaraz wyrzucimy, po co niszczyć niejadalne, ale być może chronione grzyby… Szanujmy przyrodę, tak jak chcemy , by szanowano nasz dom, nasze podwórko, pamiętajmy, że jesteśmy gośćmi w świecie przyrody.

W następnym odcinku tuż przed odnowieniami przybliżymy Wam prace na szkółce, opowiemy skąd biorą się małe drzewka – sadzonki.

Źródła:

- https://www.gdos.gov.pl

- http://www.lasy.gov.pl

- Ustawa o ochronie przyrody

- Wydział Ochrony - Przyrody Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych

- UM Czersk